Saħħa Fizika

Pink October 2021

By:
On:
In: Saħħa, Saħħa Fizika

Reġa wasal ix-xahar t’Ottubru – xahar li fih ta’ kull sena madwar id-dinja noħolqu aktar għarfien dwar il-kanċer tas-sider u l-impatt li dan iħalli fuq in-nisa; xahar li nirreferu għalih bħala Pink October. Il-kanċer tas-sider huwa l-aktar kanċer komuni fin-nisa Maltin, kemm mil-lat ta’ rata t’inċidenza, kif ukoll ta’ mortalita’. Għalkemm il-kawża primarja għadha sal-lum mhux magħrufa, hemm fatturi ta’ riskju li jżidu ċ-ċans li persuna tiżviluppa dan it-tip ta’ kanċer. Dawn jinkludu: passat ta’ kanċer tas-sider fil-familja, eta’ akbar, passat ta’ boċċi mhux kanċerużi, dijanjosi ta’ kanċer tas-sider fil-passat, kif ukoll piż żejjed jew obeżita’, u teħid eċċessiv ta’ alkoħol. Jekk għandek riskju akbarRead More…

cystic fibrosis malta mandy vella

By:
On:
In: Aħbarijiet, Nisa, Saħħa, Saħħa Fizika

Il-Fibrożi Ċistika (Cystic Fibrosis) hija kondizzjoni ġenetika li tikkawża ġmiegħ ta’ mukus fil-pulmun u fis-sistema diġestiva, li jwasslu għal infezzjonijiet fil-pulmun u jikkaġunaw diffikultajiet fis-sistema diġestiva.  Is-sintomi komuni jibdew juru l-preżenza tagħhom fil-bidu tat-tfulija u jaggravaw maż-żmien minħabba l-ħsara fil-pulmun u fis-sistema diġestiva li sfortunatament iwasslu għal aspettattiva ta’ ħajja relattivament iqsar. L-effetti tal-Fibrożi Ċistika jitnaqqsu b’kura adattata li ġġib magħha għixien aħjar. Evidenza xjentifika uriet li t-Trikafta (magħrufa aħjar bħala Kaftrio fl-Ewropa) ikollha impatt pożittiv fuq pazjenti b’Fibrożi Ċistika, għax ittejbilhom il-funzjoni tal-pulmun b’14% (Cystic Fibrosis Trust). L-iżvantaġġ iżda hu li din il-mediċina tiġi bi prezz għoli ħafna u għalhekk tagħmilha mpossibbli għal dawk liRead More…

vulnerable carer

By:
On:
In: Saħħa, Saħħa Fizika

Reċentement ġejt ikkuntattjata minn Rebecca, mara ta’ 37 sena b’diżabbiltajiet inviżibbli li, minkejja l-problemi personali tagħha, qed tagħmel biċċa xogħol tajba ferm hi u tieħu ħsieb l-ommha. Bħala carer vulnerabbli, Rebecca ilha titlob l-awtoritajiet bil-ħniena għal dawn l-aħħar xhur sabiex tingħata l-vaċċin kontra l-COVID-19, iżda t-talbiet tagħha qed jiġu kontinwament injorati. Din hija l-istorja tagħha… Għandi 37 sena u l-maġġoranza ta’ ħajti kienet moħlija. Nofs ħajti ntilfet minħabba d-diżabbiltajiet inviżibbli li għandi. Ma nistax nagħmel affarijiet li adulti normali jagħmlu: ma nistax insiefer, naħdem full time, nixtri dar, jew sempliċiment noħroġ u ngawdi l-ħajja ma sħabi. Id-diżabbiltajiet inviżibbli tiegħi laqtuni b’mod gravi fl-eta’ tenera ta’Read More…

cervical cancer awareness month

By:
On:
In: Saħħa, Saħħa Fizika

Fix-xahar ta’ Jannar li fih nippromovu aktar għarfien dwar il-kanċer ċervikali, l-Għaqda Dinija tas-Saħħa tinkoraġġixxi lin-nisa biex isiru jafu aktar dwar dan is-suġġett, jagħmlu t-testijiet neċessarji kif ukoll jieħdu t-tilqima relatata. Il-kanċer ċervikali jista’ jiġi prevenut u saħansitra kkurat jekk jinqabad fl-istadju bikri tiegħu. Is-Sintomi Tal-Kanċer Ċervikali Is-sintomi ta’ dan it-tip ta’ kanċer mhux dejjem ikunu preżenti minn kmieni, u għalhekk l-iscreening huwa l-aħjar mod li bih tista’ tipprevjenih. Madankollu, l-ewwel sintomi viżibbli ħafna drabi jkunu relatati ma’ dmija, speċjalment dmija bejn menstrwazzjoni w’oħra, dmija wara l-menopawsa, jew dmija waqt jew wara s-sess. Għalhekk, huwa mportanti li żżur it-tabib immedjatament jekk tesperjenza xi dmija minnRead More…

I took the covid vaccine

By:
On:
In: Saħħa, Saħħa Fizika

“Ħadt il-vaċċin kontra l-COVID19 Pfizer-BioNTech biex nipproteġi lili nnifsi u l-komunita’ li nservi”, qalet l-infermiera speċjalista tas-saħħa pubblika Tracy… Sa fl-aħħar il-vaċċin kontra l-COVID19 wasal ukoll f’Malta. Dawk kollha li jaħdmu fis-settur tas-saħħa huma l-ewwel li bdew jingħataw dan il-vaċċin. Ħafna nies għadhom itellgħu u jniżżlu jekk jaċċettawx li jieħdu l-vaċċin. Għalhekk tkellimna ma Tracy, infermiera speċjalista fis-saħħa pubblika. Tracy għandha 59 sena, hija parzjalment Maltija u taħdem m’ ommijiet u familji bi tfal mit-twelid sa ħames snin. Tracy taħdem fil-komunita’ bħala ‘health visitor’ iżżur l-ommijiet u l-familji tagħhom fi djarhom. Hija temmen li hija responsabbilta’ tagħha u parti mill-irwol tagħha, li tipproteġi lilha nfishaRead More…

hysterectomy and hrt

By:
On:
In: Saħħa, Saħħa Fizika

Permezz tal-Isterektomija u l-HRT rnexxieli nieħu ħajti lura… Għalkemm il-‘period’ tiegħi kien dejjem regolari u ħafif, sa mill-bidu soffrejt mill-PMS, u minħabba f’hekk kont inbagħti ħafna bil-burdati, kont inkun imdejqa u sensittiva tant li kont ninfaqa’ nibki malajr. Niftakarni naħseb ħafna fuq il-mewt u kont anke nesperjenza konfużjoni mentali ġimgħa qabel u ftit ġranet wara li kont inkun bil-‘period’. Dan ifisser li għal 10t’ijiem minn kull xahar ma kontx inkun il-persuna ferriħija li jien fir-realta’. Bħala nisa nitgħallmu ngħixu b’din il-bidla kontinwa minħabba li nafu li ma tantx nistgħu nagħmlu affarijiet biex nibdluha – awtomatikament naħsbu li din hija parti mir-realta’ ta’ x’jiġifieri li tkunRead More…

movember

By:
On:
In: Saħħa, Saħħa Fizika, Saħħa Mentali

F’dawn l-aħħar snin rajna żieda f’interess fuq is-saħħa mentali u fiżika ta’ l-irġiel, speċjalment fix-xahar ta’ Novembru. Fl-fatt, fil-bidu ta’ dan ix-xahar, li jġorr ukoll it-terminu ‘Movember‘, numru t’irġiel jibdewh mingħajr leħja, u matul ix-xahar ikabbru l-mustaċċi. Dan il-ġest isir bil-ħsieb li jqajjem kuxjenza dwar is-saħħa tar-raġel, b’mod aktar speċifiku, l-kanċer tal-prostata u tat-testikoli, dipressjoni, ansjeta’ u suwiċidju. Din il-kampanja tfittex li tħeġġeġ lill-irġiel biex jgħixu ħajja b’saħħa aħjar. Il-moviment Movember jagħraf il-bidu tiegħu lis-sena 2003 fl-Awstralia. Madankollu llum huwa meqjuż bħala avveniment globali. Movember ma jiffokax biss fuq is-saħħa fiżika tar-raġel, iżda wkoll dik mentali. L-idea ta’ tkabbir ta’ mustaċċi hija biss mezz liRead More…

PMS post menstrual syndrome

By:
On:
In: Saħħa, Saħħa Fizika

PMS, is-sindromu ta’ qabel il-menstrwazzjoni, il-frażi mhux mifhuma li ilha twassal lil bosta nisa jitqiesu bħala isteriċi. Il-frażi li ħafna jużaw biex jisvalutaw l-uġiegħ u l-iskumditezza li ħafna nisa jkollhom jissaportu kemm qabel, waqt, kif ukoll wara l-menstrwazzjoni. L-inizzjali PMS – Premenstrual Syndrome, li jirreferi għas-sindromu ta’ qabel il-menstrwazzjoni, huwa essenzjalment taħlita ta’ sintomi li ammont kbir ta’ nisa jesperjenzaw minn ġimgħa sa ġimgħatejn qabel il-menstrwazzjoni. Dawn is-sintomi jinkludu għajja, dipressjoni, burdati, tenerezza fis-sider, irritabilita’ u aptit ta’ tnaqqir żejjed ta’ ikel. Il-lista tas-sintomi hija waħda vasta u l-intensita’ tvarja, iżda tibqa’ komuni. Fil-fatt taffettwa madwar tlieta minn kull erbgħa nisa li jkollhom il-menstrwazzjoni (skondRead More…

common cancers in women

By:
On:
In: Saħħa, Saħħa Fizika

Meta nitkellmu dwar l-aktar kanċers komuni fin-nisa ħafna drabi niftakru dwar il-kanċer tas-sider jew il-kanċer ċervikali. Madankollu, meta bdejt nirriċerka dwar dan is-suġġett kont sorpriża ħafna meta ltqajt ma’ din l-istatistika murija hawn taħt, li ssemmi diversi tipi ta’ kanċers relatati man-nisa (Dalmas, M., 2002). Din l-istatistika turi kemm ir-rata ta’ l-inċidenza ta’ dawn it-tipi ta’ kanċers, kif ukoll ir-rata ta’ mortalita’. Fuq bażi ta’ din l-informazzjoni hawn isfel se nevalwaw il-kanċers l-aktar komuni fin-nisa, b’enfasi fuq is-sintomi, trattamenti u informazzjoni relatata. L-informazzjoni mniżżla f’din l-istatistika hija relatata mas-snin 1998 sas-sena 2000. Għalhekk, ma kull kanċer li se nsemmi hawn taħt, se nagħti wkoll statistikaRead More…

breast cancer awareness

By:
On:
In: Saħħa, Saħħa Fizika

Ottubru huwa x-xahar li fih kull sena titqajjem ‘awareness’ fuq il-Kanċer tas-Sider. Jiġu organizzati mixjiet, tiġirjiet u anke ġiri bir-roti madwar Malta u Għawdex sabiex jinġabru l-fondi għal-NGO’s u għar-riċerka dwar il-kanċer. L-iskejjel, kif ukoll postijiet tax-xogħol jorganizzaw laqgħat u jinkuraġġixxu l-ilbies r-roża għal dawk il-ġranet partikolari. Din l-‘awareness’ hija importanti għaliex tenfasizza l-importanza li mara jkollha l-eżaminazzjonijiet mediċi neċessarji u trattamenti f’każ li jkun hemm xi problema. Din is-sena, minħabba l-pandemija tal-COVID, l-NGO’s kellhom jaħsbu f’modijiet differenti biex iqajmu kuxjenza u jiġbru l-fondi għas-servizzi tal-kanċer u r-riċerka. Dawk minna li jaħdmu fil-qasam tal-Kura tal-Kanċer jafu bl-importanza li l-kanċer jiġi skopert fl-istadji bikrin u t-trattamentRead More…